दीक्षा जिसी, काठमाडौँ
नेपालको कानुन अनुसार कसैको मन्जुरी बिना, करकाव, डर, धम्की वा बल प्रयोग गरी जबरजस्ती गरिने यौन क्रियालाई बलात्कार भनिन्छ । त्यसै गरी उमेर नपुगेका बालिकालाइ ललाइ फकाइ, मन्जुरी लिइ वा नलिइ गरिने यौनकार्यलाइ पनि बलात्कारको रूपमा लिइन्छ भनि उल्लेख गरिएको छ । कुनै महिलामाथी बलात्कार हुनुका थुप्रै कारणहरु हुन सक्दछन् तर ति मध्ये मुख्य कारण चाहीँ महिलाको शरिरलाई वस्तुको रूपमा हेर्ने पितृसत्तात्मक सोच हो । महिलाको शरिरलाइ खेलौना तथा मनोरञ्जनको साधनको रूपमा हेर्ने पुरुषको नालायकी सोचको कारणले नै महिलामाथी बलात्कारका घटनाहरु हुने गरेका छन् ।
नेपालको कानूनले त श्रीमान वा श्रीमतीको ईच्छा विपरीत हुने यौन सम्पर्कलाई बलात्कार भनेको छ । पछिल्लो समय नेपालमा महिला हिंसा तथा बलात्कारका घटनामा वृद्धि भई रहेको तथ्यांकहरू आईरहेका छन्। बलात्कारको स्थिती भयावह हुनुमा आखिर दोषी को छ ? किन वृद्धि भईरहेका छन् नेपालमा हिंसा र बलात्कारका घटना ? अहिले आम चासो र चिन्ताको विषय बनेको छ ।
देशमा बलात्कारविरुद्ध समयसमयमा साना–ठूला आन्दोलन भइरहेका छन् । सचेतनाका कार्यक्रम पनि भैरहेका छन् तैपनि बलात्कारका घटना दिनदिनै बढ्दै गएका छन् । बलात्कारका घटना कम हुनुको साटो किन बढ्दै छ ? यो सोचनीय विषय हो तितो यथार्थ के हो भने, जो बलात्कार पीडित छ उसैलाई दोषारोपण गरेर बहस सुरु गरिन्छ । उसको चरित्र, व्यक्तित्व र उठबस कोसँग थियो भन्नेजस्ता सवाल जवाफ र टीकाटिप्पणी शुरु हुन्छन । तर जसले जे भने पनि जसरी विश्लेषण गरेपनि बलात्कार विशुद्ध अपराध हो ।
नेपाली समाजमा महिलालाई घर तथा समाजको इज्जतको रूपमा हेरिन्छ । अझ भनौं महिलाको यौनिकतालाई इज्जतसँग तुलना समेत गरिन्छ । जब एक महिला बलात्कृत हुन्छे, उसले न आफ्नो परिवारलाई भन्न सक्छे, न त अरू कसैलाई । जब उसले म बलात्कृत भएँ भन्छे, उसले आफ्नो परिवारको इज्जत फाल्छे भन्ने मान्यता छ । एक बलात्कृत महिला समाजको आँखो बन्छे । त्यसैले बलात्कृत महिला आफू बलात्कृत भएको विषय जिन्दगीभर आफूसँग राख्न विवश हुन्छन् ।
हाम्रो समाज पुरुष प्रधान समाज हो त्यसैले समाज र देशको हरेक मुख्य निर्णायक भूमिकामा पुरुष हाबी हुनु अपराधका घटना वृद्धि हुनुको अर्को मुख्य कारण हो । प्रहरी प्रशासनमा ९५ प्रतिशतभन्दा बढी कार्यालयका प्रमुख पुरुष नै छन् । बलात्कारबाट महिला पीडित हुन्छन् । बलात्कृत महिलाको भावना र पीडा एक महिला कर्मचारीले जुन गहिराइसम्म बुझ्न सक्छ, त्यो कदापि पुरुष कर्मचारीले बुझ्न सक्दैन। बलात्कृत महिला प्रहरी प्रशासनमा पुग्दा अर्को पुरुषको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । पुरुष प्रहरीका कतिपय अनुसन्धानका प्रश्नहरू पीडितका लागि पीडादायी बनिदिन्छन् ।
बलात्कारको शिकार भएका महिलाहरु प्रहरी कार्यालय पुगेर किटानी जाहेरी गर्न सहज महसुस गर्दैनन् । कतिपय अवस्थामा प्रहरीले पीडितको बयान विश्वास गर्दैनन् र उजुरी नै लिँदैनन् । राजनीतिक संरक्षण, सत्ता र शक्तिको चरम दुरुपयोग बलात्कारको घटना वृद्धिको अर्को कारण हो । नेता, उच्च ओहोदाका कर्मचारीका आफन्त, राजनीतिक कार्यकर्ता नै पीडकको संरक्षकका रूपमा उभिन्छन् । प्रहरी प्रशासनको अपारदर्शी कार्य सम्पादन पनि दिन-प्रतिदिन बढिरहेको छ । यसले अपराधीलाई अपराध गर्नमा थप प्रोत्साहन गरेको हुन्छ। यसको ज्वलन्त उदाहरण निर्मला हत्याकाण्ड नै हो । बलात्कार पछी हत्या भएको ३ वर्ष पुगीसक्दा पनि अझै सम्म अपराधि पत्ता लाग्न सकेको छैन ।
नेपालमा भएको सञ्चारको विकास र यसको दुरुपयोग बलात्कार हुनुको अर्को कारण हो । हरेक व्यक्तिको मोबाइल इन्टरनेटमा पहुँच, पोर्न फिल्मको लत र त्यसको अनुसरणले महिला बलात्कृत हुन पुगेका थुप्रै दृष्टान्त छन् ।
हाम्रो समाजमा बलात्कृत महिलाको ‘इज्जत लुटिएको’ भनिन्छ । तर, बलात्कार गर्ने पुरुषको भने ‘इज्जत गयो’ भनिँदैन । बलात्कृत महिलाले मुद्दा हाल्दादेखि र फैसला भइसकेपछि जीवनभर निर्धक्क हिँड्ने, डुल्ने र पहिला जसरी नै काम गर्ने वातावरणको प्रत्याभूति नहुँदासम्म बलात्कारका घटना अझै बढेर जानेछन । त्यसैले तपाईं हामी मुकदर्शक नबनौँ । बलात्कारविरुद्धको अभियानमा साथ दिऔँ । हिंसामा परेका बालिका तथा महिलाहरूलाई लाञ्छना नलगाऔँ । आलोचना नगरौँ । जीवित पीडित र पीडितका परिवारलाई सहयोग गरौँ । नबिर्सौं, जबसम्म पुरुष बलात्कारविरुद्धको अभियानमा उभिँदैन तबसम्म बलात्कार नियन्त्रण हुन सक्दैन ।
लेखक कानुन बिषयमा स्नातक गरिरहनु भएको र जलजला अनलाइनका काठमाडौँ सम्बाददाता हुनुहुन्छ ।
